Pierwszy z Promnitzów

Bohater niniejszego tekstu – Baltazar – urodził się w 1488 roku w Lasocinie (ówczesnym Lassendorffie). Studiował we Frankfurcie nad Odrą oraz – co zaważyło na całym jego późniejszym życiu – w reformacyjnej Wittenberdze, gdzie bywał na wykładach Filipa Melanchtona. W Lipsku krótko służył w wojsku, po czym w 1521 roku został kanonikiem kapituły katedralnej we Wrocławiu, gdzie przez lata pełnił rozmaite funkcje, stając się nawet doradcą króla czeskiego Ferdynanda I Habsburga.

Baltazar był jednym z tych dyplomatów, którzy potrafili nakłonić Stany Śląskie do dobrowolnego opodatkowania się w związku ze zbliżającą się wojną z Turkami. Pełniąc funkcję generalnego starosty Górnego i Dolnego Śląska stanął nawet na czele wojsk śląskich, gdy odprowadzał je pod Opawę - na miejsce koncentracji królewskiej armii.

Słynący z tolerancji wielokrotnie rozstrzygał także spory między katolikami i luteranami. Z samym Lutrem – podobnie zresztą jak ze wspomnianym tu już Melanchtonem – wymieniał korespondencję. 

Gdy zmarł biskup wrocławski Jakub von Salza, Baltazar Promnitz został jego następcą. „Na Śląsku za jego czasów stosy z heretykami nie zapłonęły, a zarazem nie było spektakularnych zajęć świątyń i parafii przez luteran, sekwestrów dóbr kościelnych i innych gwałtownych wydarzeń na wyznaniowym tle. Panowała wyraźna koegzystencja dwóch wyznań. Z tego powodu Melanchton nazwał nawet diecezję wrocławską „najspokojniejszym Kościołem na terenie Rzeszy”, i to w czasach, gdy Habsburgowie przystąpili w Niemczech po 1539 roku do generalnej rozprawy z Reformacją” – pisze Jerzy Polak w I tomie „Pocztu panów i książąt pszczyńskich”.

W roku 1545 biskup Baltazar Promnitz odmówił udziału w Soborze Trydenckim. Rok później patronował natomiast wrocławskiej dyspucie stanów śląskich i czeskich, w której wziął udział także król Ferdynand I. W roku 1549 m.in. dzięki niemu zawarty zostaje pokój krajowy dla Śląska, dzięki któremu regionowi zapewniony został spokój wyznaniowy. Spokój w czasie którego protestantyzm święcił triumfy. W pewnym momencie doszło nawet do tego, że tylko co 50 parafia katolicka miała proboszcza – reszta duchownych i ogromna rzesza wiernych przeszła na luteranizm.

Z racji sprawowania godności biskupa wrocławskiego Baltazar zarządzał także księstwem nyskim. Dla samej Nysy ma ogromne zasługi. Chociażby taką, jak podarowanie miastu pierwszej drukarni na Górnym Śląsku. Próbował też utworzyć w Nysie seminarium duchowne, czy sprowadzić jezuitów, by przeciwstawić się ówczesnej erupcji protestantyzmu. Nie wszyscy wierzyli jednak w intencje biskupa. Wielu podejrzewało go o sprzyjanie luteranom.

Związany z dworem czeskim Promnitz bywał też na Wawelu, gdzie np. w 1553 roku, podczas wesela króla polskiego z Katarzyną Habsburżanką odprowadzał – w imieniu Ferdynanda I – pannę młodą do łożnicy. Wtedy też po raz pierwszy publicznie zaprezentowano słynne wawelskie arrasy.

Ziemię pszczyńską, którą kupił 21 III 1548 roku, przekształcił w ordynację ziemską – niesprzedawalną i niepodzielną dla jej dziedziców.

Zmarł 20 stycznia 1562 roku w Nysie.

***

Korzystałem z tomu I „Pocztu panów i książąt pszczyńskich” autorstwa Jerzego Polaka. Niniejszy tekst jest VIII częścią cyklu poświęconego ziemi pszczyńskiej i jej władcom. Odcinki ukazują się 1 i 15 dnia każdego miesiąca. Wcześniejsze części cyklu znajdą Państwo tutaj